Visie en missie 2020
Een AZC dat niet als bron van overlast wordt gezien maar als een waardevol deel van de lokale gemeenschap, een projectontwikkelaar die omwonenden ècht betrekt bij zijn plannen en een mooi park met hen ontwerpt, een windmolen waarvan men het niet erg vindt dat deze hun achtertuin staat, een goed en verhelderend keukentafelgesprek met de belastinginspecteur, een gemeente die succesvol bemiddelt tussen meerdere ruziënde welzijnsorganisaties…
Voorbeelden van een nieuwe maatschappelijke consensus, creatieve samenwerking in plaats van slepende conflicten.
Wij geloven dat beleidsbemiddeling, mediation en andere vormen van Appropriate Dispute Resolution (ADR, in het Nederlands te vertalen als ‘geëigende conflicthantering’) de toekomst zijn van hoe we grote en kleine conflicten in het publieke domein oplossen en nieuwe maatschappelijke samenwerkingen vormgeven.
Het gaat hierbij zowel om de inzet van onafhankelijke en neutrale procesbegeleiding als om de toepassing van mediation-, communicatieve en onderhandelingsvaardigheden van overheidsprofessionals en andere maatschappelijke spelers!
ADR en de toekomst van de democratische rechtsstaat
Door deze vormen van geëigende conflicthantering toe te passen, voorkomen en doorbreken we negatieve dynamieken zoals geweld, polarisatie, onnodige juridische procedures en politieke en bestuurlijke impasses. Ook verkleinen we op die manier de afstand tussen individuen en groepen onderling en tussen overheid en burger.
We werken aan een maatschappij gebaseerd op vertrouwen in plaats van wantrouwen en op samenwerking in plaats van concurrentie, op duurzame relaties in plaats van winst- en korte-termijn-denken.
Zo geven we een ook stem aan de minderheid (zonder dat de meerderheid helemaal geblokkeerd wordt), zo vinden we solidariteit op onderwerpen waar groepen tegenover elkaar staan, zo geven we maatschappelijke samenwerking vorm, ook als de tegenstellingen tussen mensen groot zijn.
ADR draagt in die zin bij aan een maatschappij die niet bestaat uit winnaars en verliezers, haves en have-nots, maar een maatschappij die altijd op zoek gaat naar win-win oplossingen, naar manieren om verschillende belangen en verschillende levensovertuigingen te verenigen.
Een samenleving waar je gezamenlijk kan optreden en optrekken, bijvoorbeeld in de vorm van overheidshandelen, maar met behoud van de autonomie en vrijheid van het individu. Hier spelen (grond)rechten een belangrijke rol in, maar je wilt niet alleen vrijheid van (geen inbreuk op rechten) maar ook vrijheid tot (participatie en maatschappelijke betrokkenheid).
Voor die visie heb je niet alleen politieke meerderheidsbesluitvorming en juridische rechtmatigheidstoetsing nodig, maar ook geëigende processen en interventies zoals beleidsbemiddeling, overheidsmediation die echt op zoek gaan naar oplossingen en naar rechtvaardigheid.
Die rechtvaardigheid is niet oordelend maar procedureel of eigenlijk proces-matig. Beleidsbemiddeling en mediation geven mensen echt de kans en ruimte geven om voor zichzelf en voor elkaar op te komen en met elkaar op zoek te gaan, niet naar principiële oordelen maar naar praktische en creatieve oplossingen waar iedereen iets aan heeft of in ieder geval ‘mee kan leven’.
Als je het proces eerlijk vindt, accepteer je de uitkomst eerder, ook als die in jouw nadeel is. Als je het proces niet eerlijk vindt, accepteer je de uitkomst niet, zelfs als die in jouw voordeel is. Rechtvaardigheid als eerlijkheid betekent dat de partijen zelf de regie houden over het proces (vrijwilligheid en over stappen in proces) en over de reikwijdte van het probleem.
ADR en de evolutie van overheidssystemen
De wereld verandert voortdurend en daarmee ook de manier waarop we als samenleving met conflicten en tegenstellingen omgaan. Dat geldt voor alle aspecten van het leven, bijvoorbeeld privé-en arbeidsrelaties, maar nog het meest voor conflicten in het publieke domein. Juist daar, in de complexe, geglobaliseerde en multiculturele wereld verandert het meest en is de kans op conflicten en botsingen het grootst.
De overheid speelt hier een centrale rol in en daarom gaat conflicthantering in het publieke domein voor een belangrijk deel over de rol en vaardigheden van de overheid. Die overheid heeft te maken met steeds actievere burgers, bedrijven en belangenorganisaties. Die nemen steeds meer initiatief maar zijn ook steeds kritischer en mondiger. In beide gevallen moet de overheid daar iets mee en haar rol als ‘regisseur van de maatschappij’ opnieuw definieren.
ADR is een cruciale stap in de evolutie en vernieuwing van onze overheidssystemen. Professionele mediation, waaronder ook overheidsmediation, bestaat nu zo’n twintig jaar in Nederland en we staan daarmee nog maar aan het begin van een langzame maar ook fundamentele verandering in de manier waarop we conflicten omgaan.
Beleidsbemiddeling is met die ontwikkeling verbonden maar ook met de ontwikkeling van inspraak, interactieve beleidsvorming, burgerparticipatie en andere vormen van directe democratie. Die ontwikkeling is in Nederland al sinds de jaren zestig gaande.
ADR gaat dus ook over de veranderende rol van de overheid – ten opzichte van burgers, ten opzichte van het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. In beide gevallen zou je kunnen zeggen dat de overheid steeds minder regie over hen heeft. Ook gaat ADR over hoe de overheid zich ten opzichte van zichzelf opstelt, bijvoorbeeld tegengaan van verkokering en meer integraal beleid, het geven van ‘regelruimte’ aan uitvoerders. Nogmaals, het gaat niet alleen om de rol en vaardigheden van de overheid maar ook om die van burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en hoe zij zich opstellen.
Het doel van ADR is in die zin om een stabiele, duurzame en respectvolle balans te vinden tussen staat en individu, tussen individuen en groepen en tussen groepen en maatschappelijke organisaties.
Mediators werken dikwijls achter de schermen. Wanneer zij een conflict oplossen of helpen een nieuwe samenwerking of maatschappelijke alliantie op te tuigen, claimen zij dit niet als hun verdienste. Zij laten de partijen hun eigen succes vieren en uitdragen.
Maar de bijdrage van procesbegeleiders is zeer groot! Zij stellen zich ten dienste van de groep, gaan midden in het vuur zitten en helpen de partijen negatieve patronen te doorbreken en het beste uit zichzelf te halen.
ADR heeft eigenlijk twee kanten, twee manieren waarop het wordt toegepast:
- Preventief/pro-actief, als een instrument om samenwerking vorm te geven en conflicten te voorkomen
- Curatief/remedial, als instrument als ontstane conflicten en impasses op te lossen
ADR is in principe op de toekomst gericht, maar het bespreken en verwerken van incidenten uit het verleden kan daar wel een belangrijk onderdeel van zijn.
De grote innovatie en bijdrage van mediation is de introductie van een onafhankelijke en neutrale procesbegeleider, een bemiddelaar die zelf geen belang heeft in een kwestie. Hij of zij wordt door alle partijen ingeschakeld en heeft maar één taak: de partijen helpen in het oplossen van hun probleem.
De mediator is ook iemand die andere professionals (door middel van training) leert hoe ze conflict-vaardiger worden en (door middel van advies en onderzoek) hoe ze hun organisaties zo inrichten dat conflicten voorkomen worden en kansen voor samenwerking en creativiteit optimaal benut worden.
De koppeling van ADR aan bestaande systemen
Het moge duidelijke zijn: een mediator is geen rechter. De mediator is een nieuwe, moderne versie van een rechter. Een rechter oordeelt primair op de basis van het recht. (Met name in het bestuursrecht is dat vooral een marginale toetsing. De overheid is belast met het maken van een belangenafweging.) Een mediator daarentegen oordeelt niet maar gaat op basis van belangen op zoek naar een praktische, door partijen als rechtvaardig beschouwde oplossing.
Bijvoorbeeld, wanneer een groep buurtbewoners protesteert tegen de plannen van een projectontwikkelaar voor een nieuw flatgebouw, dan kun je de vraag stellen of het flatgebouw in het geldende bestemmingsplan past. Dat is de juridische vraag.
Of je kunt daarnaast ook nog de vraag stellen of er afspraken te maken zijn waarmee de overlast voor de buurtbewoners zoveel mogelijk wordt beperkt. Misschien is er een zelfs een manier om de koek te vergroten en ervoor te zorgen dat ook de buurtbewoners er beter van worden!
Als iemand een beroep wil doen op zijn of haar rechten, dan moet dat dus altijd kunnen. Maar minstens zo belangrijk is het recht om samen op zoek te kunnen gaan naar praktische en gezamenlijke oplossingen.
Ook wil je de overheid dwingen om en instrumenten geven om in haar belangenafwegingen niet alleen maar naar rechten en plichten te kijken maar ook om op zoek te gaan naar creatieve oplossingen waar alle belangen in geadresseerd.
Als ADR de toekomst is, de volgende fase in de ontwikkeling van de rechtsstaat, dan gaat het niet alleen om de vraag hoe mediation en ADR aan de bestaande instituties (recht, politiek en bestuur) worden gekoppeld, bijvoorbeeld door middel van doorverwijzing, maar ook over hoe ADR die instituties in zichzelf integreert. Dus kan in de toekomst een mediator namens de partijen in een kwestie ook een juridische vraag voorleggen aan een rechter bijvoorbeeld?
Afsluitend
In deze toekomstvisie is de overheid minder een regisseur en meer een convenor (bijeenbrenger). In plaats van de strategie van Decide-Announce-Defend gaat zij op zoek naar de Appropriate (geëigende) processen voor conflicthantering en maatschappelijke samenwerking.
Wanneer mensen of organisaties het niet eens zijn met een overheidsbeslissing, roepen ze niet ‘Ik maak bezwaar!’ maar ‘Ik voel me betrokken!’
Onze missie
Onze visie is een lange-termijn visie. Beleidsbemiddeling en mediation is ons werk maar het is ook een roeping. Daarom staat de kwaliteit en de impact van ons werk altijd voorop!
Gelukkig zijn wij niet de enigen! Beleidsbemiddeling en mediation zijn een beweging. Steeds meer mensen, binnen en buiten overheidsorganisaties, delen deze visie.
Wij geloven in de kracht van samenwerking (boven concurrentie) en zetten ons bedrijfsmatig en ook vrijwillig in voor het verankeren van ADR in het publieke domein, bijvoorbeeld als bestuurders van de Vereniging Mediators bij de Overheid (VMO) en de Mediators federatie Nederland (MfN).
Onze missie zijn onze diensten. We staan voor kwalitatief hoogstaande procesbegeleiding en betekenisvolle educatie. Wij zijn allround-experts in beleidsbemiddeling, overheidsmediation en vaardigheden-training, onderzoek en advies.
Als bedrijf werken wij op de volgende manieren aan het realiseren van onze visie:
- Beleidsbemiddeling – concrete procesbegeleiding voor belangentegenstellingen bij beleidskwesties en bestuurlijke impasses
- Overheidsmediation – concrete bemiddeling bij conflicten en geschillen waar de overheid bij betrokken is
- Vaardighedentraining voor (overheids)professionals
- Opleiden van beleidsbemiddelaar
- Advies en onderzoek – concrete bestuurlijke coaching op een bepaald dossier of algemeen onderzoek en advies over conflictmanagement en implementatie van ADR
- Verdieping, intervisie en meesterschap voor beleidsbemiddelaar
- Projecten ter promotie van ADR
Dit alles doen we niet alleen. We werken aan onze visie samen met onze collega-mediators en ons netwerk van beleidsbemiddelaars. We brengen publicaties uit, zetten innovatieve ADR-pilot-projecten op, geven workshops en lezingen. Al onze ervaringen en inzichten verzamelen we in onze (voor iedereen vrij toegankelijke) kennisbank.
Ja, we worden als beleidsbemiddelaars en mediators vaak ingeschakeld als de zaken al flink uit de hand zijn gelopen, wanneer het vuur van de verdeeldheid om zich heen grijpt. Maar we staan ook klaar om de vier B’s – bestuur, burgers, bedrijven en belangenorganisaties – in een eerder stadium te helpen, om nieuwe samenwerkingen op te tuigen en conflicten te voorkomen.
Ons motto is: hoe breder de kloof, hoe mooier de brug!
