Hans Slooijer is mediator, beleidsbemiddelaar, onderzoeker en adviseur. Hij is jarenlang gemeentesecretaris geweest en daarna senior-onderzoeker en adviseur BMC. Nu is hij officieel met pensioen maar is nog volop actief als mediator. Hierbij maakt hij gebruik van Neuro Linguïstisch Programmeren (NLP).
Ben je op dit moment een mediation aan het doen?
Ik ben nu als lid van de geschillencommissie bezig in een zaak tussen twee gemeenten die ambtelijk samenwerken en een conflict hebben over het kostenverdeelmodel binnen de Gemeenschappelijke Regeling. Ik ben samen met twee anderen als commissie gevraagd om het te helpen oplossen. Gisteren hadden we een gesprek met een wethouder en die reageerde juist op het mediationprofiel in mijn CV. Een overheidsmediation dus waarbij allebei de partijen een bestuursorgaan zijn. Reuze interessant!
Je bent al twee decennia mediator. Hoe ben jij ooit met mediation in aanraking gekomen?
Ik was gemeentesecretaris in Woerden en ik zag een aanbieding voor een mediationopleiding, aangeboden door de bestuursacademie. Daar heb ik me daar toen uit nieuwsgierigheid voor ingeschreven… En ik heb nog nooit zo’n leuke opleiding gedaan! Lachen. Humor. Oh, geweldig, het was een hele leuke opleiding, die werd verzorgd door het Centrum voor Conflicthantering. En een van de opleiders was Ali Hanekroot, een van de grondleggers van mediation in Nederland (die inmiddels is overleden). Dat was in 2000.
Later kwam Hanekroot weer bij mij in beeld, toen ik gemeentesecretaris was in een andere gemeente. Daar speelde een probleem in het brandweerkorps. Een brandweervrouw was het slachtoffer van ongewenste intimiteiten en dat leidde tot grote problemen in de organisatie. Toen ik de burgemeester voorstelde om mediation te gebruiken, reageerde ze heel positief. ’Dat ik daar zelf niet aan gedacht heb!’ zei ze. Toen heb ik Ali Hanekroot gevraagd. Hij heeft toen die bemiddeling gedaan, het is alleen niet gelukt. Dus zelfs zo’n topmediator lukt het ook niet altijd.
Wat ik zo interessant vind aan mediation is dat de methodiek zich blijft ontwikkelen, net als NLP. Dat is zo verfrissend, vooral als je het naast zoiets als het bestuursrecht legt. Dat is een vaste set van regels die nageleefd moeten worden en waarvan in de meeste gevallen niet zo gemakkelijk kan worden afgeweken.
Natuurlijk is er wel jurisprudentie met uitspraken, maar ook dat is uiteindelijk een codificering, een vastlegging zodat het een volgende keer in een vergelijkbaar geval weer op die manier opgelost moet worden. Bij mediation is het juist de uitdaging om van de vaste patronen af te wijken en zo ruimte te creëren, onder andere door aanspraak te maken op het creatief denkvermogen van de betrokken partijen.
Kun je een voorbeeld geven van een casus waarbij mediation volgens jou meer soelaas biedt dan een bestuursrechtelijke procedure?
Ik denk aan een voorbeeld uit het Westland, waar veel glastuinbouw is. Ik heb diverse onderzoeken gedaan naar de juridische kwaliteit van het beleid aldaar en hoe er werd omgegaan met bezwaar- en beroepschriften. De betreffende gemeente had zelfs gemeente-advocaten in dienst, want de toenmalig burgemeester wilde geen zeperd maken op juridisch gebied. Dat had als effect dat de juridische benadering van vraagstukken dominant was.
De casus betrof de lichtuitstoot van de kassen voor bloemen- en groenteteelt. De maximale hoeveelheid licht die een kas mag uitstralen gedurende de nacht is vastgelegd in een AMvB (Algemene Maatregel van Bestuur). Nu had iemand bezwaar gemaakt tegen de hoeveelheid licht die ‘s nachts vanuit de kassen uitstraalde. Dat komt in de bezwaarschriftenbehandeling naar voren, waarbij de gemeente van oordeel was dat de lichtuitstoot binnen de officiële normen viel.
De bezwaarmaker was er niet van overtuigd dat de AMvB goed werd geinterpreteerd en in overleg met de gemeente is door de bezwaarmaker hoger beroep aangetekend, zodat de rechter er een uitspraak over kon doen. Op zich een prima oplossing, maar met als nadeel dat je de uitkomst codificeert en er dus niet meer per geval maatwerk geleverd kan worden. Dan verwordt zo’n AMvB tot een wet van Meden en Perzen.
Je kunt je voorstellen dat er in alle Nederlandse gemeenten dergelijke disputen vaak zullen voorkomen. Dan lijkt het mij niet handig om de besluitvorming meer rigide te maken, juist omdat het vaak om een beleving gaat en er dus ook zeer veel verschillende situaties denkbaar zijn waarbij een maatwerk-oplossing beter past en belangen goed zijn afgewogen. Met mediation heb je veel meer ruimte om een belangenafweging te maken, terwijl de uitkomst van een procedure direct de weg naar onderhandeling afsluit.
Bij een juridische benadering wordt eigenlijk alles gecodificeerd, vastgelegd. Terwijl bij de toepassing van mediation en NLP er steeds gekeken wordt naar door partijen aangedragen specifieke omstandigheden en de (verwachte) wijzigingen van de context. Wetgeving mist die flexibiliteit en kan daarom ook verouderd raken, dat zal je bij mediation nooit zien!
Waarom doe je mee aan het Pad naar Meesterschap?
Professionalisering… Vanuit mijn rol als overheidsmediator ben ik toch vooral bezig met op zichzelf staande conflicten. Beleidsbemiddeling richt zich op complexe zaken: een overheid in de relatie met de omgeving, met inwoners, bedrijven, noem maar op. Het is bijvoorbeeld belangrijk te zoeken naar de aanleiding of oorzaak van een conflict. Is er sprake geweest van integere besluitvorming? Ik wil mij in het Pad de relevante procesvaardigheden eigen maken die specifiek gericht zijn op het omgaan met grote groepen, veel verschillende partijen en belangen. Dat vind ik echt een verdieping en verbreding. En ik vind het leuk en uitdagend om bij te dragen aan een betere verhouding tussen de overheid en de samenleving.
Op het Pad ben je niet alleen leerling maar ook meester. Je brengt ook jouw expertise in en in mijn geval is dat NLP. Ik ben ervan overtuigd dat NLP een verdieping biedt op de kernvaardigheden van de bemiddelaar. Neem bijvoorbeeld het basisbeginsel voor het voeren van een gesprek. Als je een gesprek hebt met partijen, moet je die partijen op hun gemak stellen. Er moet een sfeer zijn waarin mensen zich veilig voelen en zich open durven te stellen. In NLP heet dat ‘rapport maken’ en worden hier specifieke technieken voor aangereikt.
Kun je eens een voorbeeld noemen van het gebruik van NLP in een mediation context?
Een voorbeeld hiervan is je houding te spiegelen aan je gesprekspartner(s). Daarmee stem je af op de non-verbale communicatie van de ander. Hierdoor voelt diegene zich (h)erkend en creëer je onbewust een vertrouwensband. Dat is geen trucje, dat is hoe ons sociale brein werkt. Door op een bewuste manier met je lichaam te communiceren, kun je dus veel effectiever zijn in je communicatie en adequaat reageren op je gesprekspartner.
Ook maakt NLP je bewust van aanwijzingen waaruit je kunt opmaken wat er in de ander omgaat. Zit iemand voorover met de armen op tafel? Dan is diegene geëngageerd. Met de armen over elkaar, naar achter leunend is een gesloten houding. Door je daar bewust van te zijn, kun je je non-verbale communicatie op je gesprekspartner afstemmen, zodat je ruimte maakt voor het inhoudelijke gesprek.
Door NLP als één van de ‘tegels’ toe te voegen aan het Pad ontstaat gaandeweg een hele mooie weg voor professionele toepassing van overheidsmediation.
